Κάτι σαν γνωριμία........

Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 2013

Η "δικτατορία" του Έρωτα (τ'ακκόρντα των συναισθημάτων)

Με αφορμή τις μνήμες της σημερινή επετείου,μνήμες γεγονότων που προκάλεσε μια wannabe παγκόσμια δικατορία,θα ήθελα να μιλήσω για μια άλλη δικακτορία,τη "δικτατορία" των συναισθημάτων.Δεν θα ήταν μάλιστα υπερβολή αν λέγαμε ότι ανάμεσα σε όλα τα συναισθήματα, ο έρωτας είναι ο μεγαλύτερος "δικτάτορας".Η λογική,ο ορθολογισμός είναι πιο δημοκρατικές νοητικές λειτουργίες αφου μπορείς να διαπραγματευτείς μαζί τους ,μπορείς να επιχειρηματολογίσεις και να τροποποιήσεις μια έκβαση/απόφαση.Αντίθετα,στο συναίσθημα και ακόμα περισσότερο στον έρωτα δεν έχεις τέτοια περιθώρια διαπραγματεύσεων. Όταν μπείς στη δίνη τους ,υποτάσσεσαι σχεδόν ακαριαία και σίγουρα ολοκληρωτικά.Στον έρωτα ,μάλιστα,μπορεί το "ΟΧΙ" να αναζοπυρώνει περισσότερο το "ΝΑΙ".

Η συσχέτιση του έρωτα με τους πολιτικούς δικτάτορες δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι με τις λέξεις.Τόσο ο έρωτας όσο και ένας δικτάτορας σε δεσμεύουν ολοκληρωτικά,σου στερούν την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης (στον έρωτα το λέμε και κόλλημα) κι ακόμα περισσότερο και οι δυο σε προσβάλλουν με την ίδια "ύπουλη" τακτική,τη σαγήνη,τη γοητεία.Ο δικτάτορας πρώτα σαγηνεύει τις μάζες και σαν ναρκωτικό καταστέλει την κρίση τους και μετά χειρίζεται και κατευθύνει ο ίδιος τη δύναμη τους.Κανένας δικτάτορας δεν είναι σούπερμαν.Κάποιοι μηχανισμοί (στους οποίους θα αναφερθώ παρακάτω) φανατίζουν πλήθος γύρω απ το πρόσωπο τους.Αυτός ο φανατισμός κινητοποιεί αρθροιστικά τη μαχητικότητα των οπαδών τους και παράγει την "υπερδύναμη" τους. Ο δικτάτορας είναι το μυαλό που εξουσιάζει τους μύες των οπαδών του. Κάτι ανάλογο κάνει και ο έρωτας.Πρώτα κατακτά το μυαλό μας και μέσω αυτού χειρίζεται όλη μας την ύπαρξη.Αυτό μας κάνει ταυτόχρονα δυνατούς αλλά και αδύναμους,τολμηρούς και φοβισμένους,μας "τρελαίνει".

Το πως ακριβώς καταφέρνουν να κερδίσουν το μυαλό μας είναι κάτι που με ενδιαφέρει ως θύμα αυτής της κατάκτησης,ειδικά στον έρωτα.Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποια επιτυχημένη τακτική να γοητεύεις όλους τους ανθρώπους,ακόμα όμως κι αν υπήρχε δεν θα ήθελα ποτέ να τη διδαχθώ.Νομίζω ότι όταν κατέχεις τη δύναμη να γοητεύεις τους πάντες ή όταν κατέχεις την ψευδαίσθηση αυτής της δύναμης,δεν αργεί και πολύ να σου "τη στρίψει" εντελώς.Στα μάτια σου,η δύναμη αυτών που σαγηνεύεις γίνεται δική σου δύναμη και ο αντικακτοπτρισμός σου παίρνει διαστάσεις θεού.Κάτι τέτοιο εκτός απο αρρωστημένο (ναρκισσιστικό παραλήρημα,"είμαι θεός,δοξάστε με") είναι και μίζερο αφου ένας θεός δεν έχει θεούς άρα δεν μπορεί να γοητευθεί απο άλλους,δεν μπορεί να ερωτευθεί άλλους.Δε νομίζω ότι θα μπορούσε να υπάρξει πιο άχαρη ζωή απο εκείνη ενος ανθρώπου που θα έχανε το χάρισμα του να ερωτεύεται.Ο τρόπος λοιπόν που προτιμώ να προσεγγίζω το φαινόμενο της σαγήνης είναι απ την πλευρά του θύματος έχοντας σαν αξίωμα (εγώ το λέω ευλογία) ότι έχω σαγηνευτεί απο άλλους και θα συνεχίσω να σαγηνεύομαι,άρα να ερωτεύομαι.Να διευκρινήσω ότι λέγοντας θα συνεχίσω να ερωτεύομαι,δεν αναφέρομαι σε καρδιά αγκινάρα.Μπορείς να ερωτεύεσαι ξανά και ξανά ακόμα και μόνο έναν άνθρωπο ή και κάτι που κάνεις ή που πιστεύεις.

Μια άλλη μορφή "δικτατορίας" με βοηθάει να κατανοήσω πιο σχηματικά το φαινόμενο του να σαγηνεύεται κανείς.Αναφέρομαι στη μουσική.Όλοι έχουμε την εμπειρία του να ακούμε ένα κομμάτι ή ένα τραγούδι και σχεδόν αμέσως και κάπως αυτοματοποιημένα,να κολλάμε.

 

Επέλεξα να ανεβάσω το
Love in the morning του Ennio Morricone απ την ταινία Lolita (Andrian Lyne,1997).Αυτό το μουσικό θέμα (όπως και κάθε άλλο) αποτελείται απο μια βασική μελωδία (αυτή που ακούγεται απ το 0:13,μάλλον απο φλάουτο) και απο άλλες μελωδίες που παίζονται παράλληλα απο άλλα όργανα και εμπλουτίζουν τη βασική μελωδία.Αυτές οι παράλληλες μελωδίες,αυτές οι νότες που παίζονται παράλληλα προς το βασικό θέμα,αποτελούν τις συγχορδίες ή ακκόρντα.Άν προσπαθούσαμε με το στόμα μας να αναπαράγουμε το κομμάτι αυτό,αυτό που θα καταφέρναμε να ψελλίσουμε είναι τη βασική μελωδία.Τ'ακκόρντα δεν μπορούμε να τα μιμηθούμε.Παρότι θυμώμαστε ότι υπήρχαν και αυτά για κάποιο λόγο μοιάζουν απροσδιόριστα.Έτσι,αν πηγαίναμε σε κάποιον που γνωρίζει μουσική και θέλαμε να μας πεί ποιο είναι το συγκεκριμένο κομμάτι,αυτό που θα κάναμε θα ήταν να αναπαράγουμε με τη φωνή μας τις νότες της βασικής μελωδίας.Με άλλα λόγια η βασική μελωδία είναι το σήμα κατατεθέν ενός μουσικού κομματιού,είναι το μέρος που αναγνωρίζουμε.

Άν ο γνωστός μας έπαιζε τις νότες που του μεταφέραμε σε ένα πιάνο, ναι μεν θα αναγνωρίζαμε το κομμάτι αυτό αλλά δεν θα είχε την ίδια επίδραση επάνω μας,όπως στην εκτέλεση που το πρωτοακούσαμε.Του λείπουν τα ακκόρντα,εκείνες οι παράλληλες μελωδίες που αν και δεν μπορούμε να του της μεταφέρουμε,είχαν καθοριστική επίδραση μέσα μας.Χωρίς τ'ακκόρντα η μουσική μας φαίνεται πιο απλοϊκή,πιο μονότονη ίσως και κουραστική. Τ'ακκόρντα ήταν αυτά που πρόσθεταν στη συγκεκριμένη μελωδία,την ιδιότητα να κινητοποιεί το συναίσθημα μας.Αυτοί οι παράλληλοι ήχοι ήταν το συστατικό που έκανε σαγηνευτικό το συγκεκριμένο κομμάτι.



Στο δεύτερο βίντεο ανεβάζω το ίδιο κομμάτι σε πιάνο.Η βασική του μελωδία παίζεται με το δεξί χέρι απ
'το 0:08 sec.Το αριστερό χέρι κυρίως και κατα διαστήματα το δεξί,παίζουν τ'ακκόρντα και έτσι η βασική μελωδία αποκτά συναισθηματικό χρωματισμό.Στη γλώσσα του φυσικού κόσμου, η μουσική δεν είναι τίποτα άλλο απο διαδοχικές πιέσεις του αέρα που φτάνουν στο τύμπανο του αυτιού μας,μεταδίδονται σαν ηλεκτρικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο μας τα οποία μεταφράζονται σε συγκεκριμένο ήχο.Σύμφωνα με τα όσα έγραψα πιο πάνω,αυτά τα ηχητικά ερεθίσματα,θα μπορούσε κανείς να τα χωρίσει σε δυο ομάδες.Η μια ομάδα αφορά τις νότες που αναγνωρίζουμε ως βασική μελωδία και η άλλη ομάδα τις νότες των ακκόρντων.Η βασική μελωδία μοιάζει να απευθύνεται σε πιο γνωστικές περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την μάθηση και την λεκτική απομνημόνευση.Αντίθετα τ'ακκόρντα έχουμε την αίσθηση ότι μπαίνουν λίγο "βαθύτερα" μέσα μας και δημιουργούν συγκεκριμένα συναισθήματα απέναντι στη συγκεκριμένη βασική μελωδία.

Επιτρέψτε μου να ανοίξω άλλη μια παρένθεση.Στο δεξί μέρος της καρικατούρας που έφτιαξα,απεικονίζω έναν άνθρωπο (δεξιόχειρα) που παίζει πιάνο.Οι νευρικές ίνες που φεύγουν απ τον εγκέφαλο χιάζονται σε κάποιο σημείο της πορείας τους και έτσι αυτές που ξεκινούν απ το δεξιό μισό του εγκεφάλου (ή δεξί ημισφαίριο) καταλήγουν στο αριστερό μισό του σώματος και αντίστοιχα οι ίνες του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου καταλήγουν στο δεξί μισό του σώματος μας.Άν τις ίνες του δεξιού ημισφαιρίου της έβαφα κόκκινες και του αριστερού μπλέ,τότε λόγο του χιασμού,το κόκκινο θα συνεχίζονταν στο αριστερό χέρι και το μπλέ στο δεξί.Τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου,παρότι είναι συμμετρικά μεταξύ τους,φαίνεται να έχουν διαφοροποιήσεις στην λειτουργία τους.Ίσως η σημαντικότερη όλων είναι ότι το κέντρο αναγνώρισης και παραγωγής του λόγου (κατανοώ τι μου λένε και εκφράζομε με λέξεις) βρίσκεται μόνο στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο (σε δεξιόχειρες).Τα δυο ημισφαίρια συνδέονται μεταξύ τους και επομένως και το δεξί ημισφαίριο συμμετέχει στον λόγο,αλλά το αριστερό έχει τον λόγο πιο "του χεριού" του.Για να μην κουράζω με περισσότερες λεπτομέρειες διατυπώθηκε η άποψη ότι το αριστερό ημισφαίριο είναι περισσότερο λογικό ενώ το δεξί ημισφαίριο σχετίζεται μάλλον περισσότερο με το συναίσθημα.Βέβαια, όλα αυτά είναι πολύ απλοϊκές διατυπώσεις για πράγματα που ακόμα μελετούνται και είναι εξαιρετικά σύνθετα.Ο λόγος που το έκανα αυτό είναι γιατί κουμπώνει με το ότι το δεξί χέρι παίζει τη βασική μελωδία (ελέγχεται απ το λογικό αριστερό ημισφαίριο) και το αριστερό παίζει τ'ακκόρντα (εντονότερη συμμετοχή του δεξιού συναισθηματικού ημισφαιρίου).Εδώ κλείνω την παρένθεση.

Παραλληλίζοντας με τη μουσική με τις άλλες αισθήσεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αισθητική εμπειρία διαμορφώνεται απο δυο ομάδες ερεθισμάτων.Τα ερεθίσματα που διαμορφώνουν μέσα μας τη "βασική μελωδία" αυτού που αντιλαμβανόμαστε (πχ η μορφή κάποιου ανθρώπου) και τα ερεθίσματα που διαμορφώνουν τα "ακκόρντα" (συναισθήματα που μας γεννά η παρουσία του ανθρώπου αυτού).Σαν "βασική μελωδία" θα χαρακτηρίζαμε ότι μπορούμε να απομνημονεύσουμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια απ τον άνθρωπο αυτό και να το αναπαράγουμε ή περιγράψουμε σε κάποιο βαθμό.Η μορφή του,το ντύσιμο του,οι λέξεις που χρησιμοποιούσε,το βασικό χρώμα της φωνής του,οι κινήσεις ή οι στάσεις του κλπ θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελούν τη βασική μελωδία αυτού του ανθρώπου.Όλα αυτά όμως δεν εξηγούν και δεν μεταφέρουν πλήρως το τι νιώθουμε με την παρουσία του ανθρώπου αυτού,αυτό που πολλές φορές ονομάζουμε και σαν "κλίκ" που μας κάνει ο συγκεκριμένος άνθρωπος.Τα ερεθίσματα που ευθύνονται γι αυτό το "κλίκ" θα μπορούσαμε να τα παρομοιάσουμε με τα ακκόρντα της μουσικής.Αυτά τα ακκόρντα μπορεί να ξεκινούν απ τον ίδιο τον άνθρωπο που μας γοητεύει και να σχετίζονται πχ με το άρωμα του,τον ιδιαίτερο τόνο στον οποίο μας απευθύνονταν,τους τρόπους συμπεριφοράς του, την αρμονία των κινήσεων του,το πως εκφράζονταν με το βλέμμα του κλπ. Τα ακκόρντα ενός ανθρώπου όμως μπορεί να μην προέρχονται απ τον ίδιο τον άνθρωπο αλλά απ το περιβάλλον στο οποίο συμβαίνει η συνάντηση μαζί του.Για παράδειγμα ένα περιβάλλον ευχάριστο που αναδεικνύει τον άνθρωπο αυτόν,μάλλον θα τον "ακκορντάρει" με θετικά συναισθήματα μέσα μας.

Ακριβώς σε αυτό το σημείο θα μπορούσε κανείς να διατυπώσει μια διαφορά ανάμεσα στον μεγάλο δικτάτορα και τον μεγάλο έρωτα.Οι δικτάτορες,που θυμώμαστε σήμερα,είχαν μια μάλλον μέτρια προς άχαρη "βασική μελωδία " και τ'ακκόρντα τους προέρχονταν απ την συγκεκριμένη εποχή που εμφανίστηκαν,απ΄'οτι τους περιέβαλλε.Σε συνεντεύξεις που έδωσαν ,εκ των υστέρων,οπαδοί των μεγάλων δικτατόρων ακόμα αναρρωτιούνται για το τι ήταν αυτό που τους σαγήνευε σε αυτούς.Παραδέχονται ότι ο λόγος τους ήταν απλοϊκός, η συμπεριφορά τους μάλλον άχαρη αλλά για κάποιον λόγο τους έβλεπαν αλλιώς.Ευτυχώς, υπάρχουν και βίντεο απο εκείνη την εποχή που μπορούν να μας μεταφέρουν τη "βασική μελωδία" των ανθρώπων αυτών στους δημόσιους λόγους τους. Πράγματι,βλέπει κανείς ότι κάθε άλλο παρα χαρισματικούς θα τους έλεγες. Χωρίς να επεκταθώ σε λεπτομέρειες,οι συνθήκες γύρω απο αυτούς ήταν αυτές που τους αναδείκνυαν.Η περίοδος του μεσοπολέμου ήταν μια περίοδος βαθιάς κοινωνικο-οικονομικής και πολιτικής κρίσης, είναι αυτό που λέμε και σαν "στους τυφλούς κυριαρχεί ο μονόφθαλμος".Φοβάμαι ότι μια ανάλογη περίοδο διανύουμε και σήμερα,οπότε αν μας προκύψει κανείς "μονόφθαλμος".....ας μην απορρούμε για το πως μας προέκυψε.

Αντίθετα στον μεγάλο έρωτα,όσο θετικό ακκόρντο κι αν κάνουν οι συνθήκες που επικρατούν γύρω απ το ειδύλλιο,τα καθοριστικά ακκόρντα προέρχονται απ τον συγκεκριμένο άνθρωπο που ερωτεύεσαι.Τα ακκόρντα αυτά ξεπερνούν ή πολλαπλασιάζουν τη βασική του μελωδία.Είναι ακκόρντα που αντηχούν απο μέσα του,ακκόρντα που ακτινοβολούνται απ τον ίδιο, ακκόρντα που του δίνουν μια άλλη,μια μοναδική διάσταση.Ακριβώς αυτή η αυθεντικότητα των ακκόρντων του είναι που κάνει την έλξη μας , προς αυτούς, να αντέχει στο χώρο και στον χρόνο.Θαρρείς και μιλάμε για ανθρώπους μοναδικούς και αναντικατάστατους.Νιώθω πολύ τυχερός που μπορώ να πώ ότι υπάρχουν άνθρωποι που συνδυάζουν μια υπέροχη βασική μελωδία με μαγευτικά ακκόρντα,αποκλειστικά δικά τους.

Για να μην παρεξηγηθώ,αυτό δεν σημαίνει ότι ένας μεγάλος έρωτας θα καταλήξει οπωσδήποτε σε έναν μόνιμο δεσμό.Οι σχέσεις αναπτύσονται μέσα στο περιβάλλον του πραγματικού κόσμου,το οποίο είτε το θέλουμε είτε όχι,συνηχεί με την μουσική της σχέσης.Αυτός ο εξτρά ήχος του περιβάλλοντος (συνθήκες που πλαισιώνουν το ζευγάρι) προστίθεται πολλές φορές σαν θόρυβος στην ερωτική μελωδία του ζευγαριού την οποία και αλλοιώνει.Άν με κάποιο τρόπο σταματήσει ο θόρυβος αυτός,ακούς και πάλι εκείνη τη μαγευτική μελωδία του ανθρώπου που σε σαγήνεψε.Άν και μετά τον θόρυβο σταματήσεις να ακούς τη μελωδία του,τότε μάλλον ο έρωτας δεν ήταν και τόσο μεγάλος.

Δυστυχώς ο έγγαμος βίος δοκιμάζεται απ τους θορύβους του χώρου και της εποχής του ζευγαριού.Όσο μεγάλη κι αν είναι η έλξη που αρχικά τους συνέδεσε,αν δεν βρούνε τρόπος να περιορίζουν τον εξωτερικό θόρυβο, αν δεν βρίσκουν χώρους με καλή ηχομόνωση στους οποίους θα κάνουν εκδρομούλες και θα ξανακούνε τη μουσική της σχέσης τους,τότε η κρίση είναι μάλλον θέμα χρόνου.Ο τελικός ήχος που ακούγεται μέσα στη σχέση απ την προσθήκη του εξωτερικού θορύβου είναι κάποιες φορές ακόμα και ανυπόφορος.Και το δραματικότερο όλων είναι ότι η σχέση αυτή μπορεί να ριζώνει σε έναν μεγάλο έρωτα.Αλήθεια,ξέρετε πως θα μπορούσαμε να αναπαραστήσουμε ηχητικά μια τέτοια σχέση
; Ακούστε το παρακάτω τραγούδι.....





 

 

Ξέρω,μόλις καταλάβατε για ποιό τραγούδι μιλάμε,μάλλον μια ανατριχίλα θα σας διαπέρασε.Κι όμως αν διαβάσετε τους στίχους του τραγουδιού αυτού ,θα καταλάβετε ότι πρόκειται για ένα ερωτικό τραγούδι. Μιλάει για ένα λουλούδι που οι γερμανοί το λένε Έρικα και αντιπαραβάλουν την ομορφιά αυτού του λουλουδιού με μια κοπέλα που ονομάζεται Έρικα.Το τραγούδι αυτό όμως καθώς είναι συνδεδεμένο με άσχημες εμπειρίες/μνήμες δεν φτάνει τελικά (σαν ερωτικό) στ'αυτιά μας. Έτσι ο αρχικός ερωτικός ύμνος γίνεται πολεμικό εμβατήριο και αυτό μπορεί να συμβεί και σε μια σχέση οδηγώντας το άλλοτε ερωτευμένο ζευγάρι, στα χαρακώματα.




 

 

Εμπνευσμένος απ τον επετειακό χαρακτήρα αυτής της ημέρας θα ήθελα να διατυπώσω τρείς ευχές
: 1)Άν υπάρξει ποτέ ξανά δικτατορία, τότε αυτή να είναι μια "δικτατορία" έρωτα,μιας και είναι η μόνη δικτατορία που αξίζει να υπάρχει. 2) Όσο απροσδιόριστα και αν είναι τα ακκόρντα ενός ανθρώπου,ας θυμώμαστε ότι αυτά υπάρχουν και τελικά καθορίζουν το μεγαλείο του έρωτα.Ο έρωτας με τη σειρά του κάνει απίστευτα ακκόρντα στο σέξ έτσι ώστε μια σεξουαλική εμπειρία να γίνεται μοναδική και πολύτιμη όχι λόγο στάσεων ή τεχνικών που χρσημοποιήθηκαν αλλά κυρίως λόγο του ανθρώπου με τον οποίο κάναμε σέξ. 3)Επειδή η πραγματικότητα που μας περιβάλλει προσθέτει πολύ και ανυπόφορο θόρυβο στις σχέσεις, είναι μεγάλη κατάκτηση για μια σχέση το να βρίσκει διαστήματα που θα απομονώνεται απ τον εξωτερικό θόρυβο,ακόμα μεγαλύτερο κατόρθωμα είναι να μπορεί να ακούει τον ερωτικό της ήχο ακόμα και μέσα στο θόρυβο και φυσικά επιθυμητό θα ήταν να τα συνδυάζει και τα δυο.Αυτή θα ήταν η δικαίωση που αξίζει ένας μεγάλος έρωτας και έτσι κάπως χτίζεται μια μεγάλη αγάπη.Επαγρύπνηση ,λοιπόν, και "δουλίτσα" κι απ τους δυο συντρόφους.