Σέξ και συναίσθημα

Παρότι οι πιο ψυχο-προσεγγιστικές οπτικές στηρίζουν τη συνύπαρξη σέξ και συναισθημάτων (κι αναφέρομαι σε συναισθήματα ζευγαρώματος/συντροφικότητας) υπάρχει τουλάχιστον στην κοινή αντίληψη ο δυϊσμός μεταξύ σαρκικού(ζωώδους) σέξ και έρωτα.Μάλιστα μεγάλη αποδοχή βρίσκει η πεποίθηση ότι ο άντρας (κατα κανόνα) είναι πιο ζωώδης στο σέξ ενώ η γυναίκα πιο συναισθηματική.Σαφέστατα τόσο οι ανώτερες ψυχικές λειτουργίες όσο και η υπόλοιπη βιολογία μας σχετίζονται και με την ιδιοσυγκρασία των οργανισμών,την ιδιαιτερότητα τους δηλαδή που στην τελική συνιστά και τη μοναδικότητα τους.Έτσι γενικοί κανόνες με καθολική ισχύ δεν μπορούν να διατυπωθούν όχι μόνο για τον άνθρωπο αλλά και για όλα τα έμβια όντα.Στο κείμενο αυτό στηρίζομαι για άλλη μια φορά σε νευροχημικές/νευροψυχολογικές μελέτες που φωτίζουν την συνύφανση του σέξ και του συναισθήματος τόσο στις γυναίκες όσο και στους άντρες.Δεν κρύβω ότι μέσα απο αυτές τις προσεγγίσεις ανακάμπτει η αισιοδοξία μου για το ότι ο ρομαντισμός δεν είναι μόνο ένα ιδεαλιστικό κύημα και εκφραστικό (μέσα απ την τέχνη) κίνημα αλλά σε ένα βαθμό έχει ή μπορεί να έχει και μια πιο επιστημονική τεκμηρίωση.Με άλλα λόγια η φύση εκτός απο σκληρή μπορεί να είναι και ρομαντική.

Αυτός ο ενθουσιασμός με οδήγησε στην επιλογή του δεύτερου μισού της εικόνας (κάντε κλίκ για μεγέθυνση),που είναι ένας πίνακας του Alex Gray με τίτλο Ocean of Love Bliss.Ο Alex Gray έχοντας ένα βουδιστικό φιλοσοφικό υπόβαθρο (Vajrayāna Buddhism ) ζωγραφίζει πίνακες με πνευματιστικό/ψυχεδελικό περιεχόμενο.Το βασικό του χαρακτηριστικό όμως είναι ότι όταν οπτικοποιεί τον άνθρωπο αναπαριστά και την ανατομία του σαν να τον έχει σκανάρει με κάποιο υπερσύγχρονο τομογράφο.Αυτός ο συνδυασμός σωματικής και ψυχοπνευματικής αναπαράστασης "κουμπώνει" καλύτερα πιστεύω με τις νευροψυχολογικές/νευροχημικές απόπειρες αποκωδικοποίησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Σε προηγούμενο κείμενο μου είχα αναφερθεί στα μοντέλα του σεξουαλικού κύκλου που είχαν διατυπωθεί κατα καιρούς.Οι Masters & Johnson γύρω στο 1966 είχαν προτείνει το μοντέλο EPOR (Excitation,Plateau,Orgasm,Resolution) που παρότι εμπλουτίσθηκε και τροποποιήθηκε απο άλλους ερευνητές (όπως η Kaplan,to 1972,που πρότεινε την φάση Desire και την σύμπτυξη των φάσεων Plateau και Orgasm στην φάση Orgasm,άρα το EPOR έγινε DEOR)
το μοντέλο των Masters & Johnson εξακολουθεί να είναι το περισσότερο διαδεδομένο μοντέλο αναφοράς τουλάχιστον σε ερευνητικό επίπεδο.Το μοντέλο αυτό εικονίζεται στο πρώτο μισό της εικόνας μου τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες.Χαρακτηρίζεται απο την πρώτη φάση της σεξουαλικής έξαψης (excitation ή excitement phase) κατα την οποία η σεξουαλική επιθυμία σωματοποιείται μέσα απ την νευροαγγειακή διέγερση των γενετήσιων περιοχών τόσο στον άντρα όσο και στην γυναίκα.Το επόμενο στάδιο του Πλατώ είναι μια ενδιάμεση ζώνη μεταξύ διέγερσης και οργασμού.Η διέγερση έχει αγγίξει τα υψηλότερα επίπεδα της και υπάρχει η αναμονή,η προαίσθηση,της ύψιστης ηδονής του οργασμού.Ακριβώς μετά ακολουθεί ο οργασμός που σωματικά χαρακτηρίζεται απο ρυθμικές μυϊκές συσπάσεις (μύες πέους,κόλπου και μυοεπιθηλιακά κύτταρα μαστού),την εκσπερμάτωση και τελικά την απογείωση του ηδονικού βιώματος.Τέλος έρχεται η φάση της χαλάρωσης (Resolution phase) όπου το σώμα επανέρχεται στους αρχικούς του ρυθμούς ενώ προδευτικά η οργασμική ικανοποίηση δίνει τη σκυτάλη της σε μια αίσθηση χαλάρωσης,αποφόρτισης,ηρεμίας.

Όπως φαίνεται και απ τα αντίστοιχα διαγράμματα ο άντρας λίγο-πολύ έχει τον οργασμό στο τσεπάκι του,τον έχει πιο διασφαλισμένο,πιο σίγουρο σαν εξέλιξη.Βέβαια μετά απο αυτόν ακολουθεί η ανερέθιστη περίοδος όπου δεν μπορεί να έχει στύση και αυτή διαρκεί απο μερικά λεπτά εώς και πολύ περισσότερο χρόνο,ανάλογα με την ηλικία,τη σωματοψυχική κατάσταση του και την ελξη που του ασκεί η σύντροφος του (είτε γιατί είναι καινούριο κοσκινάκι είτε γιατί διαχέει μια πολλά υποσχόμενη θηλυκότητα).Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι σε γενικές γραμμές ο άντρας φαίνεται να ανάβει γρηγορότερα αλλά και να σβήνει γρηγορότερα απ ότι η γυναίκα.Αυτό το φαινόμενο δεν είναι ασύμβατο με έναν πιο συγχρονισμένο οργασμό και σε καμμιά περίπτωση δεν αποτελεί αιτία για μονοπώλειο συντροφικής οργασμικής απόλαυσης στον έναν απ τους δυο εραστές.Άν εξαιρέσουμε την πρόωρη εκσπερμάτιση που απαιτεί μια πιο ειδική αντιμετώπιση η οποία δεν εστιάζεται μόνο στον άντρα αλλά συνολικά στο ζεύγος ή μιας ανοργασμικής παθολογίας που πάλι αντιμετωπίζεται σαν θέμα ζεύγους,σε κάθε άλλη περίπτωση ο αμφότερος οργασμός (έστω και με τη χρονική διαφορά) επαφίεται στην μεθοδολογία,προσαρμογή και τελικά στον σεξουαλικό/ερωτικό διαλόγο που αναπτύσεται ανάμεσα στους δυο εραστές.

Στη γυναίκα υπάρχουν τρείς (χοντρικά) παραλλαγές στον σεξουαλικό της κύκλο,όπως φαίνεται και στο διάγραμμα.Η πρώτη που είναι και η πιο συνήθης,διαθέτει ένα σεβαστό πλατώ και τουλάχιστον έναν βαθύ οργασμό.Λέω τουλάχιστον γιατί στην γυναίκα δεν εμφανίζεται κάποιο αντίστοιχο φαινόμενο με αυτό της ανερέθιστης περιόδου του άντρα,άρα κάλλιστα θα μπορούσε να βιώσει και παραπάνω απο έναν οργασμούς χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτό το απαιτεί η γυναίκα για να νιώσει περισσότερη ικανοποίηση.Στην δεύτερη παραλλαγή η φάση του πλατώ είναι πιο μειωμένη ενώ ο οργασμός της έχει την μορφή πολλών αλλά μικρότερων οργασμών σε σχέση με την προηγούμενη μορφή.Τέλος η τρίτη εκδοχή που δεν είναι τόσο συχνή,θέλει τη γυναίκα να φτάνει μέν στον οργασμό αλλά ξαφνικά να τον χάνει αποδίδοντας συνήθως αυτήν την απώλεια σε σκέψεις με στρεσσογόνο περιεχόμενο ('αααα..πρέπει να ετοιμάσω φαγητό" ή "ήρθε ο λογαριασμός τηλεφώνου" ή "αυτό που είπες με άγχωσε" ).Σε γενικές γραμμές η γυναίκα φαίνεται να έχει έναν πιο παρατεταμένο σεξουαλικό κύκλο ενώ η μετάβαση απ το οργασμικό πεδίο στην φάση της χαλάρωσης φαίνεται να είναι λιγότερο απότομη (σε σχέση με του άντρα) και να γίνεται πιο σταδιακά.

Νευροχημικά τόσο στον άντρα και πολύ περισσότερο στην γυναίκα κατα την διάρκεια του οργασμού υπάρχει μια εκτίναξη της ωκυτοκίνης στα επίπεδα του πλάσματος.Αυτή έχει συσχετισθεί τόσο με μια περιφερική δράση (προωθητικά κύμματα εκφορητικών οδών σπέρματος αλλά και συσπάσεις κολπικού τοιχώματος) ωστόσο έχει και μια κεντρική επίδραση,ένα βιωματικό περιεχόμενο,αυτό της συναισθηματικής πρόσδεσης.Για την γυναίκα υπάρχει ομοφωνία απόψεων ότι κατα την οργασμική φάση έχουμε αυτήν την έκκριση ωοκυτοκίνης.Για τον άντρα παρότι δίνεται απο κάποιους ερευνητές μεγαλύτερη βαρύτητα στις μεταβολές της προλακτίνης (THC Kruger,P Haake,D Chereath κλπ) σημειώνεται και απο αυτούς η αύξηση της ωκυτοκίνης κατα τον οργασμό.Σε ότι αφορά την κεντρικότερη (εγκεφαλική/συμπεριφορική) θετική επίδραση της ωκυτοκίνης σε συναισθήματα ζευγαρώματος έχει παρατηρηθεί και σε πειράματα που έγιναν σε πειραματόζωα αλλά και σε εξωγενή χορήγηση ωοκυτοκίνης σε ανθρώπους τόσο απο Meyer, Dixie (2007) όσο και απο την H.Fisher σε μετρήσεις επιπέδων ωοκυτοκίνης σε ζευγάρια με σταθερότερη σχέση.Ακόμα λοιπόν και ο άντρας στην πορεία του προς την οργασμική κορύφωση βιώνει έντονη πρόσδεση προς τη σύντροφο του ανάλογη με αυτήν που βιώνει και η γυναίκα.Η διαφορά είναι ότι ο οργασμός της γυναίκας είναι λίγο πιο σύνθετος,πολυμορφικός και μάλλον παρατεταμένος πράγμα το οποίο σε συνδυασμό με την ευχερέστερη ωκυτοκίνη που έχει απ την φύση της (η ορμόνη αυτή παίζει σπουδαίο ρόλο και κατα τον τοκετό στις συσπάσεις της μήτρας,και κατα την γαλακτοφορία στις συσπάσεις μυοεπιθηλιακών κυττάρων στο μαζικό αδένα αλλά συνδέεται και με τον έντονο δεσμό που αναπτύσεται μεταξύ μητέρας και βρέφους) δίνει μια μεγαλύτερη διάρκεια της ανάγκης για πρόσδεση με τον σύντροφο της και κατα την διάρκεια του σεξουαλικού κύκλου.Έτσι λοιπόν ο άντρας μπαίνοντας πιο απότομα στην φάση της χαλάρωσης αποδεσμεύεται απ τις αιχμές ωκυτοκίνης και άρα απ την πολλή έντονη ανάγκη για πρόσδεση και νευροχημικά τη σκυτάλη την παίρνει η σερετονίνη που είναι ακριβώς η νευροδιαβιβαστική ουσία που σχετίζεται με την χαλάρωση,το αίσθημα πληρώτητας και την ηρεμία.Βέβαια εκείνη την ώρα η γυναίκα μπορεί να είναι ακόμα στην πορεία προς την οργασμική της κορύφωση και σίγουρα υπο την επίδραση της ωκυτοκινικής ψυχολογίας.Έχει ανάγκη της αγκαλιάς,τρυφερότητας ή και παράτασης της σεξουαλικής διέγερσης (πχ με δακτυλικό ερεθισμό της κλειτορίδος) και πολλές φορές παίρνει και μια εμβρυϊκή στάση (ψιλοκαμπουριασμένη με μαζεμένα τα πόδια της) στο κρεββάτι.Θα μπεί και αυτή στην σερετονική φάση απλά θα μπεί λίγο αργότερα και με πιο βραδείς ρυθμούς.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι όποιος τελειώνει πρώτος δεν θα πρέπει να αφήνει τον άλλον στα κρύα του λουτρού καθώς οι διακυμάνσεις των συναισθηματικών αναγκών φαίνεται ότι είναι ανάλογες και στα δυο φύλα κατα την διάρκεια του σέξ,απλά διαφέρουν στους ρυθμούς εναλλαγής.Μια άλλη διάκριση των φάσεων του σεξουαλικού κύκλου θέλει τα στάδια απ την αρχική ερωτοτροπία εώς το πλατώ σαν την Foreplay phase (προκαταρκτικά),την πορεία προς την οργασμική κορύφωση και τον οργασμό σαν Orgasmic play και την φάση που ξεκινάει μετά τον οργασμό σαν Afterplay.Εκεί που δείχνουμε λίγο "τσιγκούνηδες" οι άντρες είναι στο Foreplay (χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και άντρες που το κάνουν και το απολαμβάνουν κιόλας) το οποίο είναι ένα στάδιο που θα μπορέσει να φέρει πιο κοντά χρονικά τους οργασμούς των δυο συντρόφων.Ατμόσφαιρα φλέρτ,ερωτικός λόγος,αισθησιακό μασάζ,χάδια και φιλιά σε όλο το σώμα της γυναίκας με μια προοδευτική επικέντρωση σε μαστούς και κλειτορίδα μπορούν αφ'ενός να συντηρούν μια πιο ήπια και συνεχή διέγερση σε εμάς και αφετέρου μια διευκόλυνση στο να μπεί στην φάση Πλατώ η γυναίκα.Ο ταυτόχρονος οργασμός δεν είναι ούτε υποχρεωτικός ούτε δείκτης για το πόσο καλά λειτουργεί η σχέση.Σίγουρα όμως μια πιο συγχρονισμένη και αμοιβαία ηδονή κορύφωσης έχει την δική της νοστιμάδα και το επιμελές Foreplay είναι μια καλή οδός γι αυτό.Βέβαια αυτή η "τσιγκουνιά" που ενίοτε δείχνουμε στο Foreplay δεν είναι τόσο βαρύ πλήγμα όσο η απουσία που επιδεικνύουμε στο Afterplay.Μιλάμε για την χρονική περίοδο όπου υπάρχει ένας συνδυασμός και μια μετάβαση απ την μέγιστη ψυχοσωματική ηδονή,τα συναισθήματα έντονης πρόσδεσης και ανάγκης για τρυφερότητα προς την ηρεμία.Εκεί ο άντρας ή σηκώνεται και φεύγει (για κατούρημα ή για το σπίτι του) ή γυρνάει απ την άλλη πλευρά και κοιμάται εγκαταλείποντας συνήθως τη σύντροφο του στο μέσο ή ακόμα χειρότερα στους πρόποδες της ηδονικής πορείας.

Η περίοδος Afterplay που συνδυάζει ικανοποίηση,πληρότητα και χαλάρωση και που έχει πρόσφατη την ωκυτοκινική πρόσδεση είναι τελικά μάλλον η σημαντικότερη και η ερωτικότερη για μια σχέση.Ο καθηγητής ψυχιατρικής Ν.Βαϊδάκης στο βιβλίο του η σεξουαλική συμπεριφορά του ανθρώπου,χαρακτηρίζει ψυχολογικά την περίοδο αυτή σαν "κυματοθραύστη των προβλημάτων ζεύγους" και όχι άδικα όπως καταλαβαίνουμε απ την νευροχημεία στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω.Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το να βιώνουμε ταυτόχρονα τον οργασμό είναι μάλλον ελάχιστης ή και ανύπαρκτης σημασίας για την ουσία της σχέσης εφόσον όμως είμαστε μαζί σε ότι ακολουθεί τον οργασμό. Και όταν λέω μαζί εννοώ μια τρυφερή σωματική επαφή και όχι απλά μια συνύπαρξη δυο σωμάτων όπου το ένα κοιμάται και το άλλο μαραζώνει ανικανοποίητο τελικά.

Μια προσέγγιση του ερωτικού μας κολλήματος πάνω στο αντικείμενο του πόθου μας

>.

Άλλοτε ακούγεται σαν ευχή,άλλοτε βιώνεται σαν "κατάρα",πάντα όμως είναι ένα ευρηματικό πείραγμα το "δάγκασες τη λαμαρίνα...".Το κόλλημα σε αυτήν/αυτόν που παρακίνησε το ενδιαφέρον μας ίσως είναι το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του έρωτα.Άλλη μια συχνή έκφραση αυτού του φαινομένου είναι το "έχεις ξεμυαλιστεί...σου πήρε τα μυαλά...",που ουσιαστικά περιγράφει την γνώριμη σε όλους μας κατάσταση όπου το μυαλό μας απασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με το αντικείμενο του πόθου μας και δείχνουμε αφηρημένοι,παραμελούμε άλλες εργασίες,ξεχνάμε πράγματα που δεσμευτήκαμε να κάνουμε...δείχνουμε γενικά εκτός πραγματικότητας.Κι αν το "κόλλημα" μας αυτό βρίσκει ανταπόκρισει απ το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται....τουλάχιστον οι συνέπειες του κολλήματος αυτού φαντάζουν στα μάτια μας ασήμαντες.Άν όμως δεν βρίσκουμε ανταπόκριση...τότε το τοπίο δείχνει πιο σκληρό.

Λίγο πολύ έχουν φτάσει κάποιες εξηγήσεις ψυχολογίας στα αφτιά όλων μας για το φαινόμενο αυτό.Ποιός δεν άκουσε ας πούμε την δημοφιλή ερμηνεία ότι με το να εξιδανικεύουμε κάποιον και να μένουμε νοητά ερωτευμένοι μαζί του (άσχετα αν δεν ανταποκρίνεται εκείνος σε αυτό ή αν δεν του το έχουμε εκφράσει καν) προστατεύουμε τον εαυτό μας απ το ενδεχόμενο να πληγωθεί απο μια πιο πραγματική σχέση.Ο φόβος να απογοητευτούμε απο μια ακόμα γήϊνη σχέση μας ωθεί να απογειώνουμε το αντικείμενο του πόθου μας και να δινόμαστε σαν μυαλό και σαν ψυχή τουλάχιστον σε αυτό,άν το σώμα μας δεν γίνεται δεκτό ή καν αντιληπτό απο εκείνην/εκείνον.Στα πλαίσια μιας υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας τέτοιες διατυπώσεις έχουν τη δική τους αξία και αποτελεσματικότητα.Εδώ θα προσεγγίσω το θέμα αυτό μέσα απ το πρίσμα της νευροψυχολογίας/νευροχημείας στηριζόμενος σε ερευνητικές απόπειρες που έγιναν μέχρι τώρα.

Έχω ξαναγράψει για τον έρωτα σαν νευρο-βιολογικό φαινόμενο σε προηγούμενο κείμενο μου.Εδώ αφού κάνω μια όσο το δυνατόν πιο απλουστευμένη εισαγωγή για τους νευροδιαβιβαστές,θα εστιαστώ στη χημεία του κολλήματος.Ο λόγος που το κάνω αυτό είναι για να μας ευαισθητοποιήσω απέναντι σε μια αλήθεια που είτε την αγνοούμε,είτε την υποβαθμίζουμε είτε την απωθούμε.Το ψυχικό φαινόμενο έχει ένα βιολογικό υπόστρωμα και η έρευνα σε αυτό το επίπεδο θα διαφωτίσει καλύτερα και την ερμηνεία πολλών ψυχικών λειτουργιών αλλά και την αντιμετώπιση τους.Ο ίδιος ο Φρόϋντ ονειρεύονταν κάποια μέρα η ψυχανάλυση να μην είναι μόνο ένα σύνολο θεωρήσεων που έχουν κλινική αντιστοιχία αλλά και ένα σύνολο παρατηρούμενων βιολογικών διεργασιών.Κάτι τέτοιο μπορεί με μια επιπόλαια ματιά να δείχνει ότι απειλεί τις ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις,τείνοντας να τις αντικαταστήσει με ψυχοφαρμακεύτικες,ωστόσο με μια πιο αμερόληπτη και βαθύτερη ματιά εύκολα κανείς μπορεί να καταλάβει ότι όχι μόνο δεν απειλούνται οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις αλλά βοηθούνται,προάγονται και γίνονται αποτελεσματικότερες.

Το νευρικό σύστημα αποτελείται απο κύτταρα (νευρώνες) που συνδέονται μεταξύ τους με συνάψεις.Το νευρικό κύτταρο μοιάζει με ένα καλωδιάκι που ρέει ρεύμα μέσα του.Στο σημείο που ένα νευρικό κύτταρο συνδέεται με κάποιο άλλο (σύναψη) απελευθερώνεται κάποια ουσία (νευροδιαβιβαστής) η οποία δεσμεύεται απ το επόμενο κύτταρο και έτσι ξεκινούνε και σε αυτό διαδικασίες για την διάδοση του ρεύματος μέσα απ το σώμα του.Με άλλα λόγια πολυάριθμα καλώδια εκτείνονται μέσα στον εγκέφαλο μας και στον νωτιαίο μυελό συνδέοντας τα διάφορα τμήματα τους τόσο μεταξύ τους όσο και με τα υπόλοιπα μέρη του σώματος μας.Τα καλώδια αυτά συνδέονται μεταξύ τους με συνάψεις όπου η μεταφορά του "ηλεκτρικού" μηνύματος γίνεται με τη μεσολάβηση κάποιας ουσίας που τη λέμε νευροδιαβιβαστή.Ο νευροδιαβιβαστής εκκρίνεται απ το κύτταρο που προηγείται της σύναψης (προσυναπτικός νευρώνας) και μπορεί είτε να διεγείρει το επόμενο νευρικό κύτταρο (μετασυναπτικό νευρώνα) ή να το μπλοκάρει.(Κάνοντας κλίκ στην εικόνα ,για να μεγεθυνθεί,μέσα στο γκρί πλαίσιο έχω αναπαράσταση του νευρωνικού δικτύου όσο και μια σερετονεργικής σύναψης).

Ο κανόνας θέλει κάθε προσυναπτικό νευρώνα να εκκρίνει ένα είδος νευροδιαβιβαστή,μια συγκεκριμένη δηλαδή ουσία μέσω της οποίας στέλνει το ηλεκτρικό μήνυμα στον επόμενο νευρώνα που όπως είπαμε λέγεται μετασυναπτικός.Μέσα στον εγκέφαλο υπάρχουν ολόκληρες περιοχές απο τέτοια δίκτυα (πυρήνες) που χαρακτηρίζονται απ την παραγωγή μιας και μόνο νευροδιαβιβαστικής ουσίας.Οι πιο δημοφιλείς νευροδιαβιβαστές είναι οι ακετυλοχολίνη,νοραδρεναλίνη,ντοπαμίνη,σερετονίνη,Gaba κλπ.Ακριβώς επειδή οι νευρώνες συν-εργάζονται με την παρεμβολή μιας συγκεκριμένης νευροδιαβιβαστικής ουσίας συνηθίζουμε να τους ονομάζουμε ξεκινόντας απ το όνομα του νευροδιαβιβαστή και προσέθτοντας στο τέλος την κτάληγη -εργικός (απ το έργο).Έτσι νευρώνες που παράγουν μόνο ακετυλοχολίνη ονομάζονται (ακετυλο)χολινεργικοί,αυτοί που συνεργάζονται παράγοντας ντοπαμίνη...ντοπαμινεργικοί κ.ο.κ.

Ειδικότερα η σερετονίνη,νοραδρεναλίνη,ντοπαμίνη ονομάζονται μονοαμίνες (λόγο της χημικής δομής του μορίου τους).Τελειώνοντας το γενικό μέρος αναφέρομαι στο τι συμβαίνει με τις μονοαμίνες αφού εκκριθούν στην σύναψη και όπως έγραψα παραπάνω στην εικόνα με το γκρί πλαίσιο έχω αναπράσταση του κύκλου ζωής της σερετονίνης.Η σερετονίνη (5-υδροξυτριπταμίνη ή 5-HT) παράγεται μέσα στον αντίστοιχο νευρώνα απ το αμινοξύ τρυπτοφάνη.Μόλις παραχθεί,πακετάρεται μέσα σε σακουλάκια (κυστίδια) μαζί με άλλα
μόρια σερετονίνης.Όταν αυτά τα σακουλάκια διεγερθούν απ το ρεύμα που διατρέχει τον νευρώνα,τότε απελευθερώνουν το περιεχόμενο τους (τα μόρια σερετονίνης δηλαδή) μέσα στη
σύναψη.Αυτά κατευθύνονται σε ειδικές θέσεις,υποδοχείς,του μετασυναπτικού νευρώνα και μόλις γίνει η σύνδεση του νευροδιαβιβαστή με τον αντίστοιχο μετασυναπτικό υποδοχέα ξεκινάνε διαδικασίες για την παραγωγή ηλεκτρικού μηνύματος στον επόμενο νευρώνα.Στην συνέχεια τα περισσότερα απ τα μόρια σερετονίνης επιστρέφουν στο νευρώνα που τα παρήγαγε,στον προσυναπτικό δηλαδή, και μέσα απο άλλους υποδοχείς γνωστοί σαν υποδοχείς επαναπρόσληψης,ξαναμπαίνουν στο νευρικό κύτταρο για να πακεταριστούν πάλι ώστε όταν φτάσει καινούριο ηλεκτρικό σήμα να ξαναπελευθερωθούν στη σύναψη κ.ο.κ.Άν στην όλη διαδικασία υπάρξουν μεγάλες ποσότητες απο έναν τέτοιο νευροδιαβιβαστή τότε ένα ένζυμό,η μονοαμινοξειδάση (ΜΑΟ) αποδομεί τις επιπλέον ποσότητες του νευροδιαβιβαστή.

Όταν τα επίπεδα σερετονίνης πέσουν πολύ,τότε οι εγκεφαλικές περιοχές στις οποίες δρούνε οι σερετονεργικοί νευρώνες παράγουν καταστάσεις που σχετίζονται με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή(OCD).Πρόκειται για μια νεύρωση με βασικό χαρακτηριστικό τις εμμονές και τις καταναγκασμούς.Χορηγώντας στα άτομα αυτά ουσίες που μπλοκάρουν τους υποδοχείς επαναπρόσληψης της σερετονίνης (αντικαταθλιπτικά SSRI's όπως prozac,Ladose κλπ) τότε οι καταναγκασμοί και οι εμμονές αρχίζουν και ελαττώνονται μετά απο κάποια περίοδο και βελτιώνεται η κατάσταση του πάσχοντος.Το 1999 η ψυχίατρος Donattela Marazziti του πανεπιστημίου της Πίζας μαζί με τους συνεργάτες της προσπάθησαν να προσδιορίσουν τα επίπεδα σερετονίνης σε φυσιολογικούς ανθρώπους,σε ανθρώπους τρελά ερωτευμένους και σε πάσχοντες με OCD.Το αποτέλεσμα αυτών των εξετάσεων ήταν οι τρελά ερωτευμένοι και οι OCD (ιδεοψυχαναγκαστικοί) να έχουν παρόμοια επίπεδα σερετονίνης ενώ οι υπόλοιποι άνθρωποι είχαν πολύ πιο ανεβασμένα και απ τους δυο προηγούμενους.Τέτοιες απόπειρες έγιναν ξανά και απο άλλους φτάνοντας στο σημείο να διατυπώνουν ότι όσοι είχαν κάπως πιο χαμηλά επίπεδα σερετονίνης ήταν πιο ευνοϊκά προδιαθετημένοι στον ρομαντικό έρωτα (Kurup and Kurup,2003) ή ότι τα έντονα ερωτικά συμπτώματα/κολλήματα γίνονται πολύ πιο ήπια χορηγώντας SSRI's(Walsh,Victor & Bitner,2006).Υπάρχει ακόμα πολύς ερευνητικός δρόμος για να καταλάβουμε πλήρως το πως σχετίζεται το σερετονεργικό έλλειμα με το ερωτικό κόλλημα,ωστόσο έχει αρχίζει να φωτίζεται μια συσχέτιση μεταξύ αυτών των δύο.

Η κατάθλιψη σχετίζεται τόσο με ελαττωμένα επίπεδα σερετονίνης όσο και με ελαττωμένα επίπεδα των δυο άλλων μονοαμινών,της ντοπαμίνης και της νοραδρεναλίνης (μονοαμινεργική θεωρία της κατάθλιψης).Αντίθετα στη μανία (κατάσταση που σχετίζεται με υπερβολική ευφορία,εώς και υπερδραστηριοποίηση ή και ανεξέλεγκτη οξυθυμία) η σερετονίνη ναι μεν συνεχίζει να είναι πεσμένη,ωστόσο τα επίπεδα ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης είναι μάλλον αυξημένα.Η Διπολική διαταραχή είναι ένας συνδυασμός μανίας και κατάθλιψης.Όλα αυτά τα γράφω όσο πιο απλοποιημένα γίνεται ώστε να γίνουν κατανοητά απ τον μη ειδικό αναγνώστη.

Σε προηγούμενο κείμενο μου ανέφερα περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το ερωτικό συναίσθημα-πάθος,στηριζόμενος κυρίως σε ευρήματα της νευροβιολόγου Helen Fisher και μερικών άλλων συναδέρφων της.Οι περιοχές αυτές σχετίζονται με ντοπαμινεργικούς και νοραδρενεργικούς νευρώνες μέσα σε ένα νευρικό δίκτυο που ενεργοποιείται σε κάθε μορφή εξάρτησης.Σε αυτό το κύκλωμα συνεργάζονται και σερετονεργικοί νευρώνες.

Ο τρελά ερωτευμένος φαίνεται να πλημμυρίζει κατ'αρχάς απο ντοπαμίνη αλλά και απο νοραδρεναλίνη στον εγκέφαλο του.Αυτό είναι που τον κάνει ευφορικό,δραστήριο,κινητοποιη
μένο και τελικά ζωντανό.Ταυτόχρονα αρχίζουν να πέφτουν τα επίπεδα σερετονίνης πράγμα συμβατό με το ερωτικό κόλλημα.Άν τα πράγματα πάνε καλά και συνεχίσει μια ομαλή πορεία στη σχέση τότε όλες οι παραπάνω ουσίες ξαναποκτούν την ισορροπία τους και εξασθενούν τα έντονα ερωτικά συμπτώματα.Βεβαίως νευροχημικά ο εγκέφαλος μπαίνει σε μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται απο άνοδο Οξυτοκκίνης και Βασοπρεσίνης,τις ορμόνες της σταθερότητας των δεσμών.Άν τα πράγματα όμως δεν έχουν την ποθούμενη εξέλιξη,άν ο άνθρωπος που επιλέγουμε δεν ανταποκρίνεται στα συναισθήματα μας (είτε για δικούς του λόγους,είτε ακόμα γιατί εμείς οι ίδιοι διστάζουμε να του τα αποκαλύψουμε και άρα δεν τα παίρνει είδηση),τότε ο εγκέφαλος συνεχίζει να εκκρίνει ακόμα πιο αυξημένες ποσότητες ντοπαμίνης/νοραδρεναλίνης
ενώ βέβαια η σερετονίνη μάλλον συνεχίζει να πέφτει.Αυτό διαφωτίζει και τη χημεία του κολλήματος,καθώς αυτές οι μεταβολές στους διαβιβαστές είναι συμβατές και με την εμμονή/κόλλημα (ελατωμένα επίπεδα σερετονίνης) αλλά και με μια υπερβολική δραστηριοποίηση μας (ανεβασμένα επίπεδα ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης) που αυτή πάλι έχει να κάνει με τον άνθρωπο με τον οποίο είμαστε ερωτευμένοι.Έτσι μπορεί να τον παρακολουθούμε,να κάνουμε τηλέφωνα,να επιδιώκουμε να τον συναντήσουμε ή να προκαλούμε καταστάσεις που θα μας έφερναν πιο κοντά.Βεβαίως αυτή η υπερπαραγωγή ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα,το σύστημα εξαντλύεται και έτσι αν οι προσπάθειες μας δεν φέρουν αποτέλεσμα ερχόμαστε αντιμέτωποι με πτώση και αυτών των δυο διαβιβαστών που συνδυάζεται βέβαια με την ήδη πεσμένη σερετονίνη.Η έκφραση αυτής της χημείας σε επίπεδο συμπεριφοράς είναι η απογοήτευση που μπορεί να αγγίξει πολλές φορές και τα χωράφια της κατάθλιψης.Η Marazziti παρατήρησε ότι τα επίπεδα σερετονίνης επανήλθαν στα φυσιολογικά τους πλαίσια μετά απο μετρήσεις που επανέλαβε έναν χρόνο μετά.H Fisher ανεβάζει το χρονικό όριο της αποκατάστασης νευροχημικής ισορροπίας μετά απο ένα ερωτικό "στραπάτσο" σε πάνω απο δυο χρόνια.

Το νευροχημικό τοπίο που σκιαγραφείται με τα εώς τώρα ευρήματα,δυστυχώς όχι απο πολλούς ερευνητές,μπορεί να γίνει αφορμή για επιπλέον έρευνα σε ότι αφορά την επιστήμη αλλά και αφορμή για κάποιους προβληματισμούς/σκέψεις στην τρέχουσα θεραπευτική και αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων.Κατ'αρχάς γίνεται κατανοητό ότι το στάδιο της ερωτικής τρέλας υποστηρίζεται απο έναν βιολογικό μηχανισμό κοινό για όλους και αποτελεί σημαντικό βήμα για την καλύτερη εξέλιξη μιας σχέσης.Όσο λοιπόν και αν μιλάμε για "δάγκωμα της λαμαρίνας" ή για "ξεμυάλισμα" δίνοντας και μια αρνητική χροιά στο φαινόμενο αυτό,στην ουσία πρόκειται για μια "καλοπροαίρετη" φυσιολογική διαδικασία που όποια έκβαση κι αν έχει δεν παύει να πιστοποιεί ότι είμαστε ερωτικά όντα και τελικά να δίνει χρώμα στη ζωή μας.

Όπως έγραψα παλιότερα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ένας κομπογιαννίτης γιατρός, ο Παρθένης Νίνεμος,συνιστούσε σαν φάρμακο για την ερωτική απογοήτευση χυλό απο στάρι ψημένο στον φούρνο μαζί με κάποια μπαχαρικά.....εξ ου και η παροιμιώδης φράση "έφαγε χυλόπιττα".Άν η έρευνα ρίξει περισσότερο φως στα νευρωνικά μονοπάτια του έρωτα,τότε θα ήταν δυνατή η συνταγογράφηση κάποιας/ων ουσιών που να θεράπευαν τον ερωτικό πόνο,μιας επιστημονικής χυλόππιτας δηλαδή.Απέχουμε πολύ απο αυτό το στάδιο κι αν κάποτε υλοποιούνταν κάτι τέτοιο,ένα είναι το σίγουρο....ότι οι συνταγογραφούμενες χυλόπιττες θα ήταν εξατομικευμένες.Μιλήσαμε για πιθανολογούμενο,αδρό περίγραμμα των χημικών μεταβολών του ερωτικού πάθους αλλά μην ξεχνάμε ότι κάθε άνθρωπος έχει ήδη ένα δικό του προφίλ στα επίπεδα νευροδιαβιβαστών.Μπορεί κάποιος να μπαίνει στο ερωτικό παιχνίδι με ήδη αυξημένους ή ελαττωμένους κάποιους απ τους νευροδιαβιβαστές που συμμετέχουν σε αυτό και τελικά η ερωτική συμπτωματολογία άλλοτε να οξύνεται και άλλοτε να αμβλύνεται και έτσι να οδηγούμαστε σε εκτροχιασμούς ερωτικών σχέσεων.Το μπέρδεμα αυτό θα γίνονταν ακόμα χειρότερο λοιπόν αν γινόταν συνταγογράφηση μιας ουσίας-χυλόπιττας για όλους.Εδώ μου δίνεται η ευκαιρία να κάνω αναφορά και σε ακραίες ερωτικές συμπεριφορές που μπορεί να φτάνουν εώς και σε εγκλήματα πάθους.Γι αυτές τις συμπεριφορές δεν φταίει ούτε ο έρωτας,ούτε το πρόσωπο το οποίο παρακινεί το ερωτικό μας ενδιαφέρον αλλά τελικά η ήδη υπάρχουσα νευροψυχική υποδομή του δράστη.Άν υπάρχει κάποια προδιάθεση προς μια παθολογία ή κάποια παθολογική κατάσταση για την οποία το ίδιο το άτομο ή και το περιβάλλον του αδιαφορεί,τότε το ερωτικό "ντελίριο", φυσιολογική ερωτική απορρύθμιση της εγκεφαλικής μας χημείας έρχεται και προστίθεται σε μια ήδη απορρυθμισμένη κατάσταση που λειτουργεί μέσα μας είτε στα πλαίσια κάποιας προδιάθεσης είτε κάποιας προϋπάρχουσας παθολογίας.Δεν χρειάζεται λοιπόν να περιμένουμε τον ερευνητή του μέλλοντος να ανακαλύψει την βιοχημική χυλόπιττα.Αυτό που πραγματικά μπορούμε να κάνουμε είναι να είμαστε ευαισθητοποιημένοι απέναντι στις ψυχικές δυσλειτουργίες και να αναζητούμε την βοήθεια απ τους ειδικούς ψυχικής υγείας όταν νιώθουμε ψυχική επιβάρυνση.Η σύγχρονη θεραπευτική έχει ένα πλήθος απο διαθέσιμα εργαλεία (υποστηρικτικά,ψυχοθεραπευτικά και φαρμακευτικά) για οποιοδήποτε ψυχικό πρόβλημα...που όπως καταλαβαίνουμε έχει και μια βιολογική υποδομή.

Τελειώνοντας θα ήθελα προσωπικά να ευχαριστήσω όλες τις ΚΥΡΙΕΣ που με έκαναν να βιώσω αυτό το ερωτικό ντελίριο,άσχετα απ την διάρκεια ή την εξέλιξη αυτής της αλληλεπίδρασης.Οφείλω και ένα μεγάλο συγνώμη αν έγινα κουραστικός στην προσπάθεια μου να οδηγήσω αυτό το ντελίριο σε μια πιο συντροφική αλληλεπίδραση ή αν έδειξα λιγότερο ζήλο πάνω σε αυτό σε άλλες περιπτώσεις.Δεν ξέρω πότε θα ξαναερωτευτώ ...ωστόσο ξέρω ότι όποτε κι αν συμβεί αυτό θα περάσει μέσα απ το στάδιο του "κολλήματος" και του γενικότερου ντελίριου που λέγεται έρωτας.Αλλιώς δεν θα είναι έρωτας.Το στάδιο αυτό είναι ένα καλό θεμέλιο για μια πιο μακροχρόνια σχέση αρκεί πάνω σε αυτό να διαρθρώνεται σε τακτική βάση η αλληλεπίδραση των δυο συντρόφων.Με άλλα λόγια το παντρεμένο ζευγάρι να παρέχει ευκαιρίες και χρόνο στην αναζωπύρωση αυτού του ντελιρίου.Δεν είναι η αγάπη αυτή που σκοτώνει τον έρωτα αλλά το "βόλεμα",η μη επικοινωνία και η αδιαφορία ανάμεσα στους δυο συντρόφους σαν ερωτικές οντότητες.

Όσο για τις ραγισμένες καρδιές.....είναι απολύτως φυσιολογικό αυτό που σας συμβαίνει,θα περάσει και σε αυτό θα βοηθήσει πολύ το να μην προκαλείτε καταστάσεις που θα σας φέρνουν κοντά με το αντικείμενο του πόθου σας (όσο είστε ακόμα εύαλωτοι).Αυτό που περνάτε και που ίσως μοιάζει αφόρητα επώδυνο εγγυάται το πόσο ερωτικά πλάσματα είστε ώστε να πετύχετε τελικά τη σχέση που επιθυμείτε.Ο έρωτας είναι η μόνη ευκαιρία μας για ένα ταξίδι στην χώρα του παραμυθιού,έτσι όπως το οπτικοποιούσαμε και το βιώναμε μέσα μας όταν είμασταν παιδιά.Πάντα στην πλοκή του παραμυθιού υπάρχει και η φάση της αγωνίας ή και του πόνου.Αυτά τα στοιχεία όμως έκαναν το παραμύθι πιο ενδιαφέρον και το τέλος του ακόμα πιο όμορφο.